2025 — yubiley va strategik yil

2025 yil Oʻzbekiston milliy .UZ domen zonasi rivojlanishida muhim va tarixiy bosqichga aylandi.
Ushbu yilda .UZ domeniga 30 yil toʻldi, bu Oʻzbekiston milliy internet segmentining barqaror rivojlanishi, uning global tarmoqqa integratsiyalashuvi va doimiy texnologik yangilanishining ramzi hisoblanadi.

Yubiley yil raqamli transformatsiyaning faol davri, blokcheyn texnologiyalarini joriy etish, sunʼiy intellektni qoʻllash, IPv6 ga keng koʻlamli oʻtish, DNSSEC jarayonlarini avtomatlashtirish hamda xalqaro hamkorlikni kengaytirish bilan bir vaqtda kechdi.

Shu tariqa, 2025 yil nafaqat yakunlarni chiqarish sanasi, balki .UZ domen zonasining boshqaruvi va rivojlanishida yangi texnologik modelga oʻtish nuqtasi boʻldi.

.UZ domen zonasi 1995 yilda delegatsiya qilingan boʻlib, shundan buyon Oʻzbekiston Respublikasining raqamli suvereniteti va internet infratuzilmasining asosiy elementlaridan biri hisoblanadi. Oʻz rivojlanishining uch oʻn yilligi davomida .UZ zonasi milliy internet segmenti evolyutsiyasini aks ettiruvchi bir nechta izchil bosqichlardan oʻtdi.

Boshlangʻich bosqichda domen tizimining barqaror ishlashini taʼminlagan asosiy DNS-muhit shakllantirildi. Keyingi yillarda roʻyxatdan oʻtkazish infratuzilmasi rivojlantirildi, axborot xavfsizligining zamonaviy standartlari joriy etildi, xalqaro internet tashkilotlari bilan oʻzaro hamkorlik kengaytirildi, shuningdek domen zonasini boshqarishda avtomatlashtirilgan va intellektual tizimlarga oʻtish amalga oshirildi.

Yubiley 2025 yil milliy .UZ domen zonasining rolini qayta anglash uchun boshlangʻich nuqtaga aylandi — faqat texnik resursdan shaffoflik, xavfsizlik, barqarorlik va innovatsion rivojlanishni taʼminlashga yoʻnaltirilgan toʻliq raqamli ekotizimga oʻtish yuz berdi.

2025 yilning asosiy yutuqlaridan biri Token.uz platformasining faol rivojlanishi va amaliy joriy etilishi boʻldi. Ushbu platforma blokcheyn texnologiyalari va domen nomlarini boshqarishni birlashtirdi. Platforma dasturiy mahsulot sifatida rasmiy roʻyxatdan oʻtkazilganligi toʻgʻrisida guvohnoma oldi, bu uning noyobligi, arxitektura yechimlarining oʻziga xosligi va innovatsion xarakterini tasdiqladi.

Token.uz .UZ domen zonasining raqamli transformatsiyasining yadrosiga aylandi hamda maʼlumotlarni taqsimlangan blokcheyn tarmogʻida ishonchli saqlash va verifikatsiya qilishni taʼminladi.

Domen nomlari auksioni

2025 yilda domen auksioni tuzilmasi protseduralarning shaffofligini va foydalanuvchilar uchun qulaylikni oshirish maqsadida sezilarli darajada optimallashtirildi. Yangilangan model savdolarda ishtirok etishni soddalashtirdi, domen nomlarini aniq tasniflashni taʼminladi va auksion mexanizmiga boʻlgan ishonchni oshirdi.

Yangi tuzilma doirasida domen nomlarining uchta asosiy toifasi ajratildi:

• ikki belgili domenlar;
• uch belgili domenlar;
• Premium-domenlar — yuqori marketing va tijoriy qiymatga ega domen nomlari.

Yangilangan auksion milliy amaliyotda birinchi boʻlib bo‘shatilgan domen nomlarini avtomatlashtirilgan sotish, Premium-domenlarni realizatsiya qilish, shuningdek auksion jarayonlarida blokcheyn va sunʼiy intellekt texnologiyalaridan foydalanishni birlashtirdi. Ushbu texnologiyalardan foydalanish maʼlumotlarning oʻzgarmasligini, savdolarning shaffofligini va auksion jarayonlarini intellektual qayta ishlashni taʼminladi.

2025 yil yakunlariga koʻra auksion orqali 600 dan ortiq domen nomlari realizatsiya qilindi, bu foydalanuvchilarning yuqori qiziqishini va yangilangan modelning samaradorligini tasdiqlaydi. Olingan mablagʻlarning bir qismi ijtimoiy loyihalarni moliyalashtirishga yoʻnaltirildi.

DNS xavfsizligi va avtomatlashtirish

2025 yilda .UZ domen zonasida CDS mexanizmidan foydalangan holda DS yozuvlarini avtomatik eʼlon qilish tizimi joriy etildi, bu domen nomlari administratorlari uchun DNSSECʼni qoʻllash jarayonini sezilarli darajada soddalashtirdi. Ushbu yangilik qoʻlda bajariladigan operatsiyalardan avtomatlashtirilgan va yanada ishonchli domen darajalari oʻrtasidagi oʻzaro aloqaga oʻtishni taʼminladi.

Yangi model doirasida domen administratorlari oʻz DNS-serverlarida CDS yozuvlarini eʼlon qiladi, shundan soʻng ota-ona .UZ zonasi mos maʼlumotlarni avtomatik ravishda sinxronlashtiradi va yangilaydi. Bunday yondashuv DS yozuvlarining toʻgʻriligi va oʻz vaqtida yangilanishini qoʻshimcha aralashuvsiz taʼminladi.

DS yozuvlarini avtomatik eʼlon qilishni joriy etish umumiy axborot xavfsizligi darajasini oshirdi, operatsion va inson omiliga bogʻliq xatarlarni kamaytirdi, shuningdek .UZ domen zonasining milliy DNS-infratuzilmasining barqarorligi va ishonchliligini mustahkamladi.


 

IPv6 va infratuzilmani kengaytirish

Yubiley bo‘lgan 2025 yil internetning kelgusi o‘n yilliklarda rivojlanishining asosiy texnologik poydevori sifatida qaralayotgan IPv6 protokolini faol joriy etish bilan ajralib turdi. IPv6 qo‘llab-quvvatlashni rivojlantirish .UZ domen zonasi infratuzilmasini modernizatsiya qilishning ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘ldi.

Yil davomida barcha yangi ishga tushirilgan DNS-serverlarda IPv6 qo‘llab-quvvatlashi ta’minlandi, shuningdek uni registratorlar o‘rtasida faol targ‘ib qilish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirildi. .UZ milliy domen zonasida IPv6 joriy etish tajribasi xalqaro sohaviy maydonlarda, jumladan CAPIF forumi doirasida taqdim etildi, bu esa xalqaro hamkorlikni mustahkamlash va tajriba almashishga xizmat qildi.

Hamkorlik to‘g‘risidagi Memorandum doirasida Qozog‘iston Respublikasida .UZ domen zonasining yangi DNS-serveri IPv4 va IPv6 protokollarini bir vaqtda qo‘llab-quvvatlagan holda ishga tushirildi. Bu infratuzilmaning geografik taqsimlanganligini oshirish va mintaqa foydalanuvchilari uchun xizmatlar mavjudligini ta’minlash imkonini berdi.

Qo‘shimcha DNS-uzellarni joriy etish va IPv6 qo‘llab-quvvatlashni rivojlantirish .UZ domen zonasining nosozliklarga bardoshliligini oshirdi, Markaziy Osiyo mamlakatlarida servislar mavjudligini yaxshiladi hamda mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qildi.

Xalqaro hamkorlik va e’tirof

2025 yilda .UZ domeni Administratsiyasi domen sanoatini rivojlantirish, DNS xavfsizligi va raqamli innovatsiyalarga bag‘ishlangan muhim xalqaro va mintaqaviy tadbirlarda faol ishtirok etdi. Sohaga oid forumlarda qatnashish milliy domen zonasini xalqaro miqyosda joylashtirish va ilg‘or amaliyotlar almashinuvi uchun muhim tarkibiy qism bo‘ldi.

ICANN 82 konferensiyasi (Sietl, AQSh) doirasida .UZ domen zonasi vakillari keyingi avlod DNS rivojlanish istiqbollari, domen servislarini avtomatlashtirish va ularning yakuniy foydalanuvchilar uchun qiymatini oshirish masalalarini muhokama qilishda ishtirok etdilar. ICANN 84 (Dublin, Irlandiya) doirasida esa asosiy e’tibor New gTLD yangi raundiga tayyorgarlik, kiberxavfsizlik va DNS tizimidagi suiiste’molliklarga qarshi kurash masalalariga qaratildi.

APTLD 87 (Gonkong) va APTLD 88 (Belgrad, Serbiya) mintaqaviy konferensiyalarida .UZ domen nomlari bo‘yicha blokcheyn-auksionlarni joriy etish, DNSSEC avtomatlashtirilishi bo‘yicha amaliy tajriba taqdim etildi, shuningdek RDAP joriy etilishi va milliy domen zonalarida ma’lumotlar shaffofligini oshirish masalalari muhokama qilindi. Taqdim etilgan yechimlar ccTLD operatorlari hamjamiyati tomonidan katta qiziqish bilan qabul qilindi.

TLDCON 2025 konferensiyasi (Kaliningrad, Rossiya) davomida .UZ domeni Administratsiyasi milliy domen nomlari auksionining ishga tushirilishi haqida ma’ruza taqdim etdi hamda TLDCON 2026 tadbirining O‘zbekistonda o‘tkazilishi rasman e’lon qilindi, bu xalqaro hamkorlikni mustahkamlash yo‘lidagi muhim qadam bo‘ldi.

Token.uz loyihasi xalqaro Seamless Middle East 2025 ko‘rgazmasida (Dubay, BAA) domen auksionlarini boshqarishga blokcheyn texnologiyalarini integratsiya qilish bo‘yicha innovatsion yechim sifatida taqdim etildi. CAPIF 4 forumida (Olmaota, Qozog‘iston) IPv6 joriy etish natijalari hamda milliy va mintaqaviy internet infratuzilmasini rivojlantirish rejalari namoyish etildi.

2025 yilda UZINFOCOM jamoasi raqamli innovatsiyalar va shaffoflik sohasida ham muhim yutuqlarga erishdi. O‘zbekistonda o‘tkazilgan Antikorrupsiya xakatoni doirasida jamoa davlat xaridlarida manfaatlar to‘qnashuvining oldini olishga qaratilgan blokcheyn-yechimni taqdim etib, birinchi o‘rinni egalladi. Coding4Integrity xalqaro tashabbusi (Gonkong) doirasida Token.uz platformasining raqamli servislar shaffofligi va ishonchini oshirishga qaratilgan blokcheyn-yechimlari taqdim etildi.

Yil davomida ICANN va ccNSO bilan DNS xavfsizligini oshirish, IPv6 rivojlanishi hamda L-Root serverini O‘zbekistonda joylashtirish istiqbollarini muhokama qilish bo‘yicha faol hamkorlik davom ettirildi.

Xalqaro faoliyat doirasida alohida e’tibor domen nomlari bo‘yicha blokcheyn-auksionlarni rivojlantirish, DNSSEC avtomatlashtirilishi, IPv6 joriy etilishi va O‘zbekistonning global internet infratuzilmasidagi rolini mustahkamlashga qaratildi.

Ta’lim va kompetensiyalarni rivojlantirish

RIPE NCC Training Week Toshkent shahrida

2025 yil aprel oyida RIPE NCC bilan hamkorlikda Toshkent shahrida IPv6 xavfsizligi, BGP protokoli va RIPE ma’lumotlar bazasini boshqarish masalalariga bag‘ishlangan o‘quv tadbirlari turkumi o‘tkazildi. Treninglarda O‘zbekistonning turli tashkilotlaridan tizim administratorlari, tarmoq muhandislari va kiberxavfsizlik bo‘yicha mutaxassislar ishtirok etdi. O‘tkazilgan tadbirlar mamlakatda professional ekspertiza darajasini oshirish va texnik kompetensiyalarni rivojlantirishga xizmat qildi.
 

Blockchain Hackathon 2025

2025 yil aprel oyida UZINFOCOM tomonidan respublika bo‘ylab 15 ta jamoani birlashtirgan yirik Blockchain Hackathon tashkil etildi. Tadbir yakunlariga ko‘ra RAKUN AI, SYLNVIN va SNRG Namangan jamoalari g‘olib deb topildi, blokcheyn texnologiyalarini integratsiya qilish bo‘yicha eng yaxshi loyihalar esa pilot tarzda joriy etish uchun tavsiya etildi.

Ushbu tashabbuslarni amalga oshirish internet savodxonligini rivojlantirish, kadrlar zaxirasini shakllantirish hamda O‘zbekiston yosh mutaxassislarini internetni mintaqaviy va global darajada boshqarish jarayonlariga faol jalb etishga qaratilgan.

Kommunikatsiyalar va axborot servislar

Rasmiy @cctld Telegram-kanali hamda cctld.uz saytining axborot bo‘limlari .UZ domen zonasi foydalanuvchilari va professional hamjamiyat bilan aloqa qilishning asosiy kanallariga aylandi. Ushbu platformalarda muntazam ravishda tezkor yangiliklar, tahliliy materiallar, shuningdek xalqaro tadbirlar bo‘yicha hisobotlar va sharhlar e’lon qilinib borildi, bu esa .UZ domeni Administratsiyasi faoliyatining o‘z vaqtida xabardor qilinishi, ochiqligi va shaffofligini ta’minladi.

2025 yil statistikasi

• .UZ domeniga — 30 yil
• .UZ zonasidagi domen nomlarining umumiy soni 144 000 taga yetdi
• 57 100 ta yangi domen
• O‘sish 6,2 % ni tashkil etdi
• 900 tadan ortiq NFT-sertifikatlar
• 600 tadan ortiq domen nomlari domen auksionida sotildi
• DNSSEC bilan himoyalangan domenlar soni 131 tadan 212 tagacha oshdi (62 % o‘sish)
• IPv6 — mavjud!

Xulosa

2025 yil .UZ domen zonasi rivojlanishida yubiley, strategik va haqiqatan ham yutuqli bosqich bo‘ldi. 30 yillik yubiley nishonlanar ekan, milliy domen zonasi nafaqat uzoq yillik faoliyat natijalarini sarhisob qildi, balki raqamli davrning yangi chaqiriqlariga tayyor ekanini yaqqol namoyon etdi.

Yil davomida blokcheyn va sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish, DNSSEC avtomatlashtirilishi, IPv6 ning faol rivojlanishi, DNS-infratuzilmani kengaytirish, shuningdek xalqaro hamkorlik to‘g‘risidagi memorandumlarni imzolashni o‘z ichiga olgan asosiy texnologik tashabbuslar amalga oshirildi. Ushbu qadamlar .UZ domen zonasini texnologik yetuklik va barqarorlikning sifat jihatdan yangi darajasiga olib chiqdi.

Xalqaro e’tirof, yetakchi sohaviy forumlarda ishtirok etish va ta’lim tashabbuslarini rivojlantirish O‘zbekistonning global internet sanoatidagi faol va texnologik jihatdan yetuk ishtirokchi sifatidagi maqomini tasdiqladi.

Yubiley 2025 yil .UZ domen zonasini rivojlantirish bo‘yicha uzoq muddatli strategiyani shakllantirishda boshlang‘ich nuqta bo‘ldi. Ushbu strategiya xavfsizlik, shaffoflik, barqarorlik va innovatsiyalar tamoyillariga asoslanadi. O‘ttiz yil avval .UZ domen zonasi O‘zbekistonning global internet makoniga qo‘ygan ilk qadami bo‘lgan edi. Bugungi kunda esa u mamlakatning raqamli rivojlanishi uchun ishonchli, zamonaviy va raqobatbardosh asos sifatida namoyon bo‘lib, barqaror o‘sish va kelajakdagi texnologik yetakchilikka yo‘naltirilgan.

Ma’lumot uchun

.UZ domeni Administratsiyasi domen nomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish va qo‘llab-quvvatlash xizmatlari sifatini yaxshilash hamda markazsizlashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘radi, milliy internet segmentida axborot resurslarini yaratish va rivojlantirishni rag‘batlantirishga qaratilgan keng ko‘lamli ishlarni amalga oshiradi.

.UZ domenida domen nomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish, ma’muriy boshqarish va ulardan foydalanish O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida №1830 raqami bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan “.UZ domenida domen nomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish va ulardan foydalanish tartibi to‘g‘risidagi Nizom” bilan tartibga solinadi. Ushbu hujjat .UZ domenida domen nomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish va ulardan foydalanish tartibini belgilaydi, shuningdek faoliyati bevosita domen nomlariga taalluqli bo‘lgan shaxslar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi, noqonuniy harakatlardan ishonchli himoyani va .UZ domenining samarali boshqarilishini ta’minlaydi.

.UZ domeni Administratsiyasining asosiy yo‘nalishi — provayderlar tarmoqlarida, jumladan xorijda joylashgan .UZ domenining DNS-serverlariga texnik xizmat ko‘rsatish, .UZ domen nomlari bo‘yicha sifatli rezolvni ta’minlash, domen nomlari ro‘yxatdan o‘tish muddatlarini qulay nazorat qilish uchun servislarni qo‘llab-quvvatlash, bozorda raqobat muhitini yaratish va domen nomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish xizmatlari sifatini oshirish, shuningdek ICANN, IANA, APTLD, RIPE NCC va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan global hamjamiyat doirasida domen nomlari siyosati va faoliyati masalalari bo‘yicha hamkorlik qilishdan iborat.

.UZ domeni Administratsiyasi hamkorlar va barcha ishtirokchilarga milliy internet segmentini rivojlantirishga qo‘shgan faol hamkorligi va salmoqli hissasi uchun samimiy minnatdorlik bildiradi. Yaqinlashib kelayotgan 2026 yil bilan tabriklaymiz va barqaror rivojlanish, yangi tashabbuslarni amalga oshirish, professional muvaffaqiyatlar hamda raqamli kelajak yo‘lida yanada ko‘plab qo‘shma yutuqlar tilaymiz.